شهرشرکتها، مفاهیم، آسیب ها و چشم اندازها / ناصر فکوهی، تهران، انتشارات انسانشناسی، ۱۴۰۱
الف) دو شهرشرکت کلاسیک
۱- لوکروزو[۱]
عکس ۱: دورنمایی از لوکروزو در فرانسه
موقعیت و پیشینه
شهرشرکت لوکروزو در بخش سئونهلوآر[۲] در شرق فرانسه قرار گرفته است. این شهر حدود ۲۰ هزار نفر جمعیت دارد. لوکروزو در قرن نوزدهم تأسیس شد و در ابتدای قرن بیستم حداکثر ۳۵۰۰ نفر ساکن داشت.
لوکروزو از نمونه شهرشرکتهایی است که پیش از صنعتی شدن نیز وجود داشته است. این شهر به دلیل نزدیکی به معادن ذغالسنگ به شهری صنعتی تبدیل شد و سپس کارخانجات ذوب آهن و صنایع مربوط به آن نیز در آن مستقر شدند؛ از جملۀ این کارخانهها میتوان به آلستون و جنرال الکتریک اشاره کرد.
آشکار است که لوکروزو به یک شرکت تعلق ندارد. اما بنیاد آن به عنوان یک شهرشرکت صنعتی را خانوادهای کارآفرین به نام اشنایدر پایهگذاری کردند. این خانواده با کارگران خود رابطۀ خوبی داشتند؛ تا جایی که در سال ۱۸۵۶، ساکنان شهر از دولت تقاضا میکنند که نام اشنایدر را بر شهرشان بگذارد.
امکانات و موقعیت امروز
امروز ذغال سنگ منبع پایداری نیست. هزینۀ استخراج آن بالاست و آلایندگی بالایی دارد. این صنعت در اروپا افول کرد، در نتیجه شهر لوکروزو نیز تحول یافت و خود را با فناوریهای جدید مطابقت داد و امروز شرکتهای متنوعی به آن پیوستهاند.
شهرشرکت لوکروزو خود نیز به سوی تنوع حرکت کرده تا صرفا یک شهر خوابگاهی نباشد و بتواند رضایت ساکنانش را تأمین کند. زیرا شهرهای خوابگاهی عمدتاً در سیستمهای سیاسی اقتدارگرا به وجود میآیند و فاقد پایداری جمعیتی هستند. این شهر نیز که روزگاری تنها متمرکز بر کارخانه و صنایع وابسته به آن بوده، امروز امتیازات یک شهر قابلسکونت و باکیفیت را در خود گردآورده است؛ از جمله:
- مراکز و موزههایی که با مضمون صنعت و فناوری در شهر لوکروزو تأسیس شدهاند و گردشگران زیادی را جذب میکنند. از نکات جالب مدیریتی در این شهر آن است که دستگاههای صنعتی قدیمی، پس از آنکه از رده خارج میشوند، به موزهها منتقل میشوند و در آنجا نگاهداری میشوند. این رویکرد، شیوهای پایدار است که موجب کاهش هزینهها و کمک به حفظ محیط زیست میشوند. زیرا حمل این دستگاهها به نقاط دیگر و بازیافتشان هزینۀ زیادی دارد. در مقابل، قرار دادنشان در موزه بازگشت سرمایۀ بیشتری برای این شهر به همراه دارد.
- در لوکروزو میان کار و سیستم آموزشی رابطۀ معناداری وجود دارد. در این شهرشرکت انستیتوهای دانشگاهی فناورانهای وجود دارد که کار و دانش کاربردی در آنها اهمیت زیادی دارد. به ویژه آنکه کارخانههای ذوبآهن و کریستال و معادن در جوار این شهر هستند و هدف عمدۀ دانشجویان از تحصیل، فعالیت در این مراکز است.
- به کارکردهای فراغتی در شهر لوکروزو توجه زیادی میشود. از دهۀ ۱۹۹۰ جشنوارههای موسیقی زیادی در این شهر برگزار شده و جذابیت آن را برای ساکنان و گردشگران دوچندان کرده است.
سابقۀ لوکروزو به قرن سیزدهم میرسد. در آن سدهها، لوکروزو یک روستاشهر بود و امروز به شهری تبدیل شده که جذابیت زیادی از منظر سکونت و فراغت و تحصیل دارد. تنوع این کارکردها و همچنین قرار گرفتنش در یک شبکۀ شهری به این رونق کمک کرده است.
۲-وولفسبورگ[۳]
عکس ۲: شهرشرکت وولفسبورگ در آلمان
موقعیت و پیشینه
بنیانگذار شهر وولفسبورگ کارخانۀ فولکسواگن آلمان است. این شهر بزرگترین شهر سازندۀ خودرو به شمار میآید و علاوه بر فولکس واگن، برندهای دیگری از خودروسازی نیز در آن فعالیت میکنند.
ساخت وولفسبورگ به سال ۱۹۳۸ بازمیگردد. در آن سال هیتلر بر آلمان حکومت داشت و فولکسواگن را به عنوان ماشین مردمی، که معنای این نام هم هست، مطرح کرد؛ یعنی هر آلمانی باید یک ماشین داشته باشد. در آن دوران این شهر فقط فولکسواگن میساخت و البته گروهی از کارگران به صورت اجباری در آن کار میکردند. به عبارتی دولت فاشیستی آلمان، در زمان جنگ از کشورهای دیگر به ویژه فرانسه و کشورهای تسلیم شده کارگر میآورد و در این شهر وادارشان میکرد که کار کنند. پس از سقوط دولت هیتلر این کارگران نیز آزاد شدند.
امکانات و وضعیت امروز
هماکنون وولفسبورگ از ثروتمندترین شهرهای آلمان و مقصد مهاجرت افراد زیادی است؛ از جمله ویژگیهای جذاب این شهر میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱- این شهر با شبکۀ راهها و اتوبانهای آلمان پیوند نیرومندی دارد. در آلمان شبکهراههای سراسری و تحرک بینشهری بسیار کار شده است. برعکس، کوشش شده تا درون شهرها استفاده از خودرو هرچه کمتر باشد.
۲- در ۱۹۸۸، در وولفسبورگ یک دانشگاه تأسیس شده است. این دانشگاه در حوزۀ صنایع کاربردی دانشجو میپذیرد.
۳- موزههای مختلفی در این شهر وجود دارد. مهمترینشان موزۀ اتواشتات[۴] یا شهرخودرو است. در این موزه در واقع نمایشگاهی برای آشنایی با تاریخ خودرو یا خودرو است. همچنین تاریخ شهر وولفسبورگ در این موزه به نمایش گذشته شده است. علاوه بر این موزه، پارک رباتیک و موزۀ علم و هنر آن نیز شهرت زیادی دارد.
۴- برنامههای اجتماعی و فرهنگی متعددی در این شهر برگزار میشود که هم برای ساکنان شهر جذابیت دارد و هم گردشگران زیادی را به خود جذب میکند.
در مجموع از نکاتی که میتوان در ساختار سیاسی و مدیریتی آلمان مشاهده کرد، سیستم فدرال آن است. به عبارتی آلمان به صورت غیرمتمرکز اداره میشود و از این نظر آلمان درست در مقابل فرانسه قرار دارد؛ زیرا در فرانسه، علیرغم تلاشی که برای تمرکززدایی صورت گرفته، هنوز پاریس قطب آن محسوب میشود.
[۱] Le Creusot
[۲] Saône-et-Loire
[۳] Wolfsburg
