معرفی واحد درسی جامعه و فرهنگ
عنوان به انگلیسی: Culture and Society
تعداد واحد: ۲
پیش نیاز: ندارد
نوع درس: نظری
شرح درس: در این درس تلاش می شود دانشجویان با اساسی ترین مفاهیم و مباحث و روند های نظری در حوزه فرهنگ آشنا شوند . فرهنگ امروز به موضوعی محوری تبدیل شده است که در تمام جوامع و به صورتی پیوسته بر اهمیت آن افزوده می شود. روابط اجتماعی هر چه بیشتر از خلال روابط فرهنگی درک و فهمیده شده و از خلال فرهنگ است که سعی می شود بر آنها تاثیر گذاری شده و آنها را در جهت بهتر شدن تغییر دهند. همچنین امروز این بحث اساسی مطرح است که بدون در نظر گرفتن ابعاد فرهنگی نمی توان انتظار موفقیت در هیچ پروژه اساسی توسعه ای را داشت و پیشرفت و تداوم یافتن این گونه پروژه ها را باید لزوما در زمینه های فرهنگی سنجید. به همین دلیل این درس بر آن است تا بر همه روابطی که می تواند امر فرهنگی و امر اجتماعی را به یکدیگر پیوند دهد تاکید و آنها را موشکافی کند.
هدف: هدف از این درس گره گشایی از مفاهیمی است که در عرصه فرهنگ و جامعه گاه بدل به مفاهیمی رایج در زبان عادی جوامع انسانی شده اند، بدون آنکه لزوما فهم مشترکی از آنها وجود داشته باشد و مهم تر از این، بدون آنکه این فهم شکل روش شناسانه علمی داشته باشد. از آنجا فرهنگ و امور اجتماعی به وسیله کنشگرانی انجام می گیرد که همواره در تعاملات اجتماعی و تغییرات هر جامعه ای نقش موثر دارند نبود درک روشن از این مفاهیم در نزد کسانی که مسئولیت مدیریت های فرهنگی – اجتماعی را در هر رده ای بر عهده دارند می تواند برای جامعه بسیار پر هزینه باشد. بنابراین هدف این درس آن است که چنین شناختی را در سطح کارشناسی تولید کرده و نشان دهد که چگونه می توان به شناختی روش شناسانه در زمینه این مفاهیم دست یافت.
کاربرد: مهمترین کاربرد این درس افزون بر آشنا شدن و یافتن دیدی نسبتا عمیق از مفاهیم فرهنگی در نزد دانشجویان، نشان دادن چگونگی استفاده از این مفاهیم و نظریه ها و مباحث در مسائل روزمره و مشکلاتی است که جوامع کنونی انسانی به خصوص در جهان در حال توسعه با آن روبرو هستند. این مسائل طبعا در زمینه هایی بسیار متفاوت از حوزه های فناوری تا اقتصاد و علوم همچون در حوزه های فرهنگی و اجتماعی قابل مشاهده هستند اما نبود دید دقیق نسبت به ریشه های فرهنگی آنها و نداشتن راه حل های کاربردی برای حل آنها عموما به به بست های سختی منجر می شود که اثرات چرخه ای و حادی برای جوامع دارند. بنابراین کاربردپذیری بودن مباحث در این درس که از خلال ارائه مصادیق و مثال های فراوان و بحث های مفصل درباره انجام می گیرد، از محور های اساسی کار در آن است .
روش: این درس به صورت نظری تدریس می شود. به دانشجویان توصیه می شود از پیش خود را بنا بر برنامه درسی که از ابتدای نیم سال ارائه می شود برای هر جلسه آماده کرده و مباحث را طبقه بندی و پرسش هایی را برای کلاس آماده کنند. هر اندازه مباحث در کلاس بیشتر باشد می توان انتظار بیشتری از بارآوری آن داشت.
سرفصل دروس
۱- معرفی عمومی این درس، اهداف، روش ها و انتظارات از آن.
۲- آشنایی با رشته های گوناگون علوم انسانی و اجتماعی که بر فرهنگ و جامعه مطالعه می کنند. نگاهی به منشاء تاریخی، تبار شناسی واژگان، و تحولات آنها در ۱۵۰ سال اخیر و تعاملات و مسائل موجود بین رشته ای در آنها : انسان شاسی، جامعه شناسی، مطالعات فرهنگی، فرهنگ شناسی، شرق شناسی، ارتباطات، روان شناسی اجتماعی، تاریخ و جغرافیا.
۳- بررسی مفهوم فرهنگ، تعارف فرهنگ و تفاوت ها و شباهت های این تعاریف، بحث درباره دلایل شکل گیری این تعاریف و تحول آنها در طول تاریخ، تقسیم و طبقه بندی فرهنگ به فرهنگ مادی و معنایی و سایر تقسیم بندی های فرهنگ از لحاظ ابعاد متفاوت آن: بعد نمادین، بعد تاریخی، بعد ارزشی، بعد معیشتی و اقتصادی، بعد سیاسی و …
۴- بررسی حوزه های مختلف فرهنگ: مباحث، گرایش ها و روندها و موقعیت کنونی : الف : خانواده و خویشاوندی/ اقتصاد.
۵- بررسی حوزه های مختلف فرهنگ: مباحث، گرایش ها و روندها و موقعیت کنونی : ب : سیاست/ دین و ایدئولوژی.
۶- بررسی مفاهیم فرهنگی – الف :فرهنگ غالب، خرده فرهنگ، ضد فرهنگ، هنجارهای فرهنگی، ارزش ها، آداب و رسوم، عرف و قانون در معنای فرهنگی آن.
۷- بررسی مفاهیم فرهنگی – ب : تغییر فرهنگی، اشاعه، ابداع و کشف، فرهنگ پذیری، یکسان سازی فرهنگی، تماس و نفوذ فرهنگی، تهاجم فرهنگی، مهاجرت و ضربه فرهنگی ، انطباق پذیری با محیط های جدید فرهنگی.
۸- بررسی مفاهیم فرهنگی – ج : مفهوم “خود” و “دیگری” ، نسبی گرایی فرهنگی، جهانشمولی های فرهنگی، همگن سازی و ناهمگن سازی فرهنگی، هویت، بحران هویت، تکثرگرایی فرهنگی و هویت های چندگانه و متکثر، هویت های دینی، ملی، جماعتی، زبانی، قومی، از خود بیگانگی فرهنگی.
۹- مفهوم جهانی شدن و پی آمدهای فرهنگی – اجتماعی آن- الف: تاریخچه و حوزه اقتصادی.
۱۰- مفهوم جهانی شدن و پی آمدهای فرهنگی – اجتماعی آن- ب: حوزه سیاست.
۱۱- مفهوم جهانی شدن و پی آمدهای فرهنگی – اجتماعی آن- ج: حوزه فناوری و ارتباطات.
۱۲- مفهوم جهانی شدن و پی آمدهای فرهنگی – اجتماعی آن- د: حوزه فرهنگ.
۱۳- مفهوم جهانی شدن و پی آمدهای فرهنگی – اجتماعی آن- ه : حوزه دین و اعتقادات معنوی.
۱۴- نظریه های فرهنگ: نگاهی انتقادی به نظریات تطوری، کارکردی، اشاعه ای، ساختاری و تفسیری
۱۵- بررسی انتقادی روش های شناخت و تحقیق در حوزه فرهنگ و جامعه: روشهای کمی و کیفی و تعامل آنها
۱۶- جمع بندی و نتیجه گیری
منابع:
دانشجویان برای این درس باید کار خود را بر اساس سر فصل های ارائه شده و با مراجعه به منابع متعددی که می توانند بنا بر شناخت خود به آنها نیاز داشته باشند انجام دهند. منابع زیر از نگارنده و همچنین پایگاه اطلاعاتی اینترنتی او می توانند در این زمینه به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق کتاب نامه هایی که در آنها آورده شده اند به دانشجویان کمک کنند:
– فکوهی، ن.، ۱۳۸۴، در هزار توهای نظم جهانی، تهران، نشر نی.
– _______، ۱۳۷۸، از فرهنگ تا توسعه، تهران، نشر فردوس.
– _______،۱۳۸۱، تاریخ اندیشه و نظریات انسان شناسی، تهران، نشر نی.
– ریویر، ک.، ۱۳۸۴، درآمدی بر انسان شناسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران، نشر نی .
– دورتیه، ژ.ف.،، ۱۳۸۳، علوم انسانی: گستره شناخت، ترجمه ناصر فکوهی و دیگران، تهران نشر نی.
آدرس پایگاه: www.fakouhi.com
بخش های مفید که در این پایگاه به ویژه می تواند در این درس برای شما مفید باشد:
– کتاب ها
– مقالات
– مفاهیم انسان شناسی
– معرفی کتاب
– معرفی مراکز علمی
نمونه پرسش های ترم های گذشته(بزودی آورده می شود)
