ناصر فکوهی

میخائیل گورباچف (۱۹۳۱-۲۰۲۲)، آخرین رهبر حزب کمونیست شوروی پیشین (۱۹۸۵-۱۹۹۰) و آخرین رئیس جمهور این کشور (۱۹۹۰-۱۹۹۱) روز گذشته ۳۰ اوت (۸ شهریور ۱۴۰۱) در ۹۱ سالگی درگذشت. شخصیت او و به ویژه موقعیتی که در چند سال آخر امپراتوری شوروی بر دوش…

بحث درباره زبان به مثابه ابزار سیاسی و دستکاری سیاسی، دستکم از زمانی که کتاب «۱۹۸۴» جرج اورول منتشر شد، به صورتی جدی به یک موضوع مناقشه عمومی میان روشنفکران بدل گردید. ایده عمومی اورول در این کتاب ریشه در فلسفه یونان باستان داشت که البته از…

یکی از وسوسه‌هایی که قدرت‌ها (از اشکال سلولی آنها مثل خانواده تا اشکال گسترده آنها مثل دولت) به صاحبانشان می‌دهند، تمایل بیمارگونه به انباشت (Accumulation) بدون ضابطه آن (با سوء استفاده، فساد و بی‌رحمی) آن و از آن خطرناک‌تر «تماشای» آن در…

در مورد موضوع هویت، بخش از کار مربوط به تصویب اسناد و بخش دیگر در اجرای آنهاست. ایجاد سازوکارهایی که زمینه اجرایی شدن را تضمین کند، به اندازه خود اسناد اهمیت دارد. موضوع بحث، سهمی است که هویت می­تواند در سند داشته باشد. در همین روزها،…

بوردیو، نظام فکری خود را مدیون دو سنت ِ بزرگ ِ فکری در جامعه‌شناسی است: امیل دورکیم و کارل مارکس که این دو، هرکدام مستقل از دیگری، بر محوری اساسی در نظریه اجتماعی تاکید داشته‌اند: کُنش. نکته‌ای که بوردیو همواره خود بر آن تاکید…

واحد ِ زمان-فضا، عنصری خُرد است که یک ذرّه (اتم) در ساخت ِ ملکول‌های ِ ضرب‌آهنگی یا تصادفی را در زندگی اجتماعی می‌سازد. برای درک این عنصر، باید رویکرد ِ روش‌شناسی مردمی و نظریه‌پردازانی چون هارولد گارفینکل و آرون سیکورل را به یاد…

آیا تنها گونه شناخت ِ جهان ِ پیرامونی ما، به مثابه انسان‌های «خردمند خردمند» (ساپینس ساپینس) «علم» است؟ شاید برای بسیاری از کسانی که در علوم پایه و طبیعی از ابزارهای فرهنگی و در مقام نخست، «زبان انسانی» استفاده کرده‌اند تا…

واژه «اقلیت»، بر اساس ِ رابطه قدرتش با پیرامون، مفهومی چندگانه و متناقض است: اگر یک اقلیت، رابطه‌ای سلطه‌آمیز با پیرامون خود داشته باشد، ما با گونه‌ای اقلیت‌سالاری(الیگارشی)، سروکار داریم که اقتدارگرایانه است. اما اگر اقلیت – و اغلب…

یک سوم از زندگی ما در خواب می‌گذرد، کمی بیشتر یا کمتر. پرسش این است: آیا این «زمان»ی از دست‌رفته است یا سرچشمه‌ای برای خلاقیت؟ آیا اصولا می‌توان میان آن یک سوم خواب و این دو سوم بیداری رابطه‌ای معنا‌دار و تاثیرگذار، فراتر از نیاز‌های…

زبان، معجزه‌ای انسانی است؛ زیرا یک نظام ارتباطی زیستی با پیام‌های ساده که در نزد تقریبا همه حیوانات گونه‌ای از آن را می‌بینیم، در آن به نظامی پیچیده از نمادها، ذهنیات ِ نیک و شر، خاطرات و واژگانی رده‌بندی شده در سطح شناخت…