توسعه و انسانشناسی کاربردی، تهران، نشر افکار
رشد فناورانه همراه با پزشکی شدن[۱]
رشد فناوری در ایران در سال‌های اخیر روند پرشتابی را درپیش گرفته است. این روند به علت دموکراتیزه شدن بازار و سپردن آن به دست واردکنندگان مردمی تکنولوژی، ایران را به میدانی برای مصرف هرچه بیشتر جدیدترین ابزارهای فناورانه دنیا تبدیل کرده است. از سوی دیگر همزمان با گسترش گفتمان آموزش نیروی انسانی به مثابه یک امر ضروری در توسعه(فکوهی؛ ۱۳۷۹ :۱۹) در دانشگاه‌ها ما با نسلی از دانش‌آموختگان مواجه شده‌ایم که خواهان استفاده از آموخته‌های خود در بازارهای کار هستند. در میان این نسلِ «درس‌خوانده»، پزشکان و جراحان زیبایی در صدر استفاده از دانش و تکنولوژی روز برای سیطره هرچه بیشتر بر بدن یافت می‌شوند. این قشرخواسته یا ناخواسته در تولید گفتمانی مشارکت کرده‌اند که بدن را هرچه بیشتر قابل دست‌کاری شدن[۲] می‌داند و بدین ترتیب آمارهای روزافزونی از سپردن تن به تیغ جراحان در ایران یافت می‌شود که با هدف زیباشدن و قابلیت همسویی و همپوشانی بیشتر بدن (به مثابه یک واقعیت حقیقی) با تصور بدن[۳] (به مثابه یک واقعیت ذهنی)- که بیشتر توسط رسانه‌ها ایجاد می‌شود- در حال انجام به ویژه در میان جوانان است.
پزشکی شدن در معنای یافتن قدرت علمی هرچه بیشتر در سیطره بر بدن به گفتمان دیگری نیز در ارتباط با آن دامن زده و آن تبدیل گفتمان مرگ به بیماری است. این مفهوم به معنی آن است طول عمرهای طبیعی که با گذشت زمان به اتمام می‌رسد با دخالت پزشکی و تغییر ذهنیت از یک وضعیت طبیعی به نام مرگ به وضعیتی غیرطبیعی و در عین حال قابل مدیریت و سلطه به معنی بیماری می‌توان آن را افزایش داد و همزمان چنین توانایی شگرفی به مفهوم دیگر یعنی افزایش عمر جوانی منجر شده است. به تبعیت از این جریان جهانی، جامعه‌ی جوان، مصرفی و شهری ایرانی نیز خود را به امواج این جریان سپرده و افزایش آمارهای استفاده از پدیده‌هایی مانند کرم‌ها و داروهای ماندگاری زیبایی و جوانی پوست، قرص‌های تقویتی و مقوی برای انواع مواد مفید بدنی، لوازم گریم و آرایش جوان کننده و غیره این واقعیت را نشان می‌دهد.
از سویی طبق یک پژوهش(کیوان‌آرا؛ ۱۳۸۶: ۱۲۴) رفتار خوب بهداشتی در مورد بدن هفت قاعده دارد، در این میان، برنامه‌ی کاهش وزن، ورزش روزانه و نخوردن چیزی بین غذاهای روزانه از مواردی است که به نظر می‌رسد از تبعات دنیای توسعه‌یافته باشد. زیرا به هر حال در همه جای دنیا و از جمله ایران توسعه و شهری شدن به کاهش توانایی تحرک منجر شده است. به این معنی که نیاز ایرانی‌ها به کار بدنی در شکل کار سخت کشاورزی کاهش یافته و همزمان با مصرف مواد غذایی مملو از مواد چرب و نشاسته‌ای که مناسب این دوران نیستند، چاقی به مثابه یک پدیده‌ی بیمارگونه‌ی همه‌گیر طرح شده که استفاده از دستگاه‌های تناسب اندام و لاغری به شکل فراگیر در فضاهای عمومی مانند باشگاه‌های ورزشی و پارک‌ها(به مثابه ابزارهای مدرن در فضاهای مدرن و توسعه‌یافته) و خصوصی ( خانه‌های مسکونی و به مثابه ابزارهای مدرن مورد استفاده‌ی خانگی ) همزمان با گسترش استفاده از ابزارهای پزشکی برای زدودن انباشتگی چربی در بدن به شکل لیپوساکشن و غیره از نشانه‌های اهمیت یافتن آن در جامعه است. به این ترتیب دامن زدن به تصور توانایی تغییر بدن تا بی‌نهایت به وسیله فناوری در شکل پزشکی و غیرپزشکی چیزی است که توسعه در ایران به جا گذاشته است.
[۱] – medicalization
[۲] – manipulate
[۳]– body image
