کوته‌نوشت‌های سینمایی (۱۰): مرگ در ونیز

لوکینو ویسکونتی (۱۹۰۶-۱۹۷۶) / فیلمساز ایتالیایی

لوکینو ویسکونتی، در خانواه‌ای اشرافی و بسیار فرهنگی در ایتالیا زاده و به یکی بزرگ‌ترین فیلم‌سازان این کشور بدل گردید. ویسکونتی در همان حال موسیقی‌دان، کارگردان تئاتر و نویسنده‌ برجسته‌ای نیز بود. شمار فیلم‌های او اندک هستند اما هر کدام را می‌توان به مثابه یکی از شاهکارهای تاریخ سینما به حساب آورد: از «زمین می‌لرزد»(۱۹۴۸)‌، تا «برادران روکو»‌(۱۹۶۰) از یوزپلنگ(۱۹۶۳) تا سنسو (۱۹۵۴) و سرانجام فیلمی که اینجا سخن از آن است و بی‌شک باید آن را مهم‌ترین اثر ویسکونتی دانست: «مرگ در ونیز» (۱۹۷۱).

ویسکونتی فیلم را از یک رمان توماس مان(۱۸۷۵-۱۹۵۵) برگرفته است. این فیلم در زمان خود یعنی حدود نیم قرن پیش، موضوعی را پیش می‌کشید که جسورانه و بسیار مناقشه‌برانگیز بود: «عشقی افلاطونی» و یک‌سویه، میان یک موسیقی‌دان پا به سن گذاشته و بسیار پای‌بند به اخلاق، به نوجوانی با یک زیبایی خارق‌العاده. فیلم گویای تنشی غیر‌قابل حل یا گذاراست؛ رودررویی هنر و اخلاق. آیا هنرمند باید به «امر زیبا» وفادار باشد یا به «امر اخلاقی» و آیا این دو با یکدیگر در تضادند یا می‌توان آن‌ها را با یکدیگر سازش داد.

موضوع فیلم در فضایی آلوده و پنهان از بیماری مرگ‌بار وبا، درون ونیز، شهر عشاق، که گویی در موقعیت احتضار و مرگی زودرس گرفتار شده و این را به شخصیت موسیقی‌دان نیز منتقل می‌کند، می‌گذرد. او نه می‌تواند اخلاق را کنار بگذارد و نه عشق را و در میان تضادی که میان این دو در ذهنش اتفاق می‌افتد، اندک اندک آب می‌شود و از میان می‌رود. مرگ در ونیز، از شاهکارهای سینمای جهان است که از هر لحاظ با رمان توماس مان برابری و شاید از آن، به دلیل جذابیت تصویری ارزشمندتر باشد. خط اصلی و مضمون ژرف فیلم تضاد زیبایی‌شناسی هنر و پوریتانیسم اخلاق است که ظاهراً در تاریخ پاسخ روشنی برای آن یافت نشده است.

 

مشخصات فیلم به انگلیسی:  Death In Venice, Luchino Visconti, 1971, 130 Min. Italy & France.
لینک در کانال فیلم‌های بزرگ قرن بیستم (همراه مطالب و سکانس‌هایی از فیلم):Https://T.Me/Iiaccinema/49