نشستی با محوریت «هستی و چیستی علوم انسانی» روز ۲۳ مهر ۱۴۰۳ در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. این برنامه به همت مؤسسه طومار اندیشه و مؤسسه انسان‌شناسی و فرهنگ برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری طومار اندیشه، در این نشست که با استقبال چشمگیر علاقمندان به حوزه‌های علوم اجتماعی و انسانی همراه بود، ناصر فکوهی، استاد انسان‌شناسی دانشگاه تهران، به بررسی موضوعات کلیدی و بنیادین علوم انسانی پرداخت و اهمیت و جایگاه این رشته در دنیای امروز را مورد تاکید قرار داد.
در آغاز سخنرانی، فکوهی با اشاره به عنوان نشست، از تلاش برای ارائه تعریفی دقیق از علوم انسانی و علوم اجتماعی سخن گفت. وی توضیح داد که علوم انسانی به طور مستقیم با پرسش‌هایی مرتبط با ماهیت و معنای انسان، شناخت تاریخ، فرهنگ و جامعه سروکار دارد و نسبت به علوم طبیعی و مهندسی تمرکز ویژه‌ای بر درک عمیق از رفتارها و پدیده‌های انسانی دارد. وی خاطرنشان کرد: “برخلاف تصور رایج که گاه علوم مهندسی یا پزشکی را مهم‌تر تلقی می‌کند، علوم انسانی نه تنها دارای جایگاه و اهمیت بی‌بدیل است، بلکه درک مناسبات اجتماعی، تاریخی و فرهنگی را برای بهبود زندگی بشر و توسعه جوامع فراهم می‌سازد.”
استاد دانشگاه تهران در ادامه سخنانش به یکی از مسائل چالش‌برانگیز دنیای امروز، یعنی رابطه علوم انسانی و علوم طبیعی پرداخت. او با بیان این که “نمی‌توان علوم را به شکل یک سویه و جدا از هم نگاه کرد”، بر تعامل و ارتباط این دو حوزه تاکید کرد. وی افزود که علوم شناختی، که یکی از جدیدترین شاخه‌های علوم انسانی است، نمونه‌ای از پیوند نزدیک میان دانش‌های دقیق و اجتماعی است. او این پیوند را ضرورتی برای شناخت بهتر جهان پیچیده و متحول امروز دانست و افزود: “پژوهش‌ها در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد که ما تنها از طریق ادغام علوم و ایجاد پلی میان آن‌ها می‌توانیم به سوالات پیچیده درباره انسان و جهان پاسخ دهیم.”
بخش دیگری از سخنرانی فکوهی به موضوعات نوین و پرسش‌های جدید در علوم انسانی اختصاص داشت. وی در این بخش با اشاره به چالش‌های ناشی از گسترش هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین، پرسشی اساسی را مطرح کرد: “آیا با وجود پیشرفت روزافزون هوش مصنوعی و ابزارهای دیجیتال، همچنان به علوم انسانی نیاز داریم؟” او به نقش غیرقابل جایگزین دانش علوم انسانی در درک و تفسیر مفاهیم انسانی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: “هرچند هوش مصنوعی می‌تواند داده‌ها را پردازش و تحلیل کند، اما انسان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فیلسوفان قادرند روابط انسانی و معانی عمیق زندگی اجتماعی را تفسیر کنند؛ امری که به کمک دانش علوم انسانی ممکن می‌شود.”
در بخشی از سخنرانی، این استاد انسان‌شناسی به معرفی منابع و کتاب‌هایی برای علاقه‌مندان به مطالعات علوم انسانی پرداخت. او از کتاب «درآمدی بر علوم اجتماعی و انسانی»، که خود نویسنده آن است، نام برد و آن را یکی از منابع کاربردی و جامع در این زمینه معرفی کرد. همچنین کتاب‌های دیگری چون «انسان‌شناسی نظری» و «مبانی انسان‌شناسی» را برای آشنایی با پایه‌های نظری و تاریخی این علوم به حضار توصیه کرد.
این نشست فرصت مناسبی برای گفتگو و تبادل نظر میان استاد و حضار ایجاد کرد و در پایان ناصر فکوهی به سوالات شرکت‌کنندگان پاسخ داد. وی تاکید کرد که علوم انسانی به دلیل تاکید بر شناخت فرهنگی و اجتماعی از جامعه، نقش بی‌بدیلی در هدایت مسیر آگاهانه و معنادار برای جوامع و افراد دارد و گفت: “این علوم نه تنها برای شناخت بهتر خود، بلکه برای مدیریت چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی که در دنیای امروز با آن‌ها مواجه هستیم، ضروری است.”
لینک گزارش در وبسایت طومار اندیشه:
گزارش نشست علمی با موضوع «هستی و چیستی علوم انسانی» با سخنرانی دکتر ناصر فکوهی
