زایش یک ملت/ دیوید وارک گریفیث[۱]
زایش یک ملت، توصیف یک عشق (موضوع فرعی فیلم) در چارچوب جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۱-۱۸۶۵) و دو خانواده در شمال و جنوب (موضوع اصلی فیلم) است. این فیلم در تاریخ سینما، میتواند به مثابه آغازگر ژانر سینمای تاریخی به حساب بیاید. اما موضوع حساس آن تا امروز در آمریکا مورد مناقشه است، ولو آنکه ۱۵۰ سال از جنگ داخلی و لغو بردگی در این کشور گذشته است. فیلم گریفیث از همان سالهای ابتدایی سینمای داستانی، قدرت این هنر (و بعدها صنعت) را در زیر و رو کردن تاریخ و خشمی که میتوان از این کار شاهدش بود نشان میدهد، همانگونه که حتی در آن سالها که شاهد قدرت گرفتن دوباره نظریههای نژادپرستی در امریکا هستیم، نیز واکنشهای بسیار تندی علیه آن به وسیله سیاهان به وقوع پیوست.
در این فیلم، جنگ داخلی آمریکا میان ایالات صنعتی شمال و طرفدار لغو بردگی (به رهبری آبراهام لینکلن) و ایالات جنوبی کشاورز که از ایالات متحده جدا شدند، را حکایت میکند، اما این روایت شکلی کاملا جانبدارانه دارد. یعنی در آن نه تنها نژاد پرستی را توجیه شده بلکه تصویری زشت، خیانتآمیز و خشونتبار از شمالیها و بردگان نشان داده میشود که در پی از میان بردن آزادی و تخریب کشور هستند. کوکلوسکلانها، گروه خشن نژادپرست امریکا ( که بعدها ممنوع شدند) در فیلم گروهی میهنپرست و قهرمان واقعی دیده می شوند و همه اینها تحریف تاریخ است. میبینیم که چقدر زود سینما به ابزاری برای این کار در دست قدرتها تبدیل می شود. امری که بعدها نه فقط در سینمای کشورهای توتالیتاریستی (فاشیسم و استالینیسم) بلکه حتی در هالیوود به اوج خود میرسد.
اما آنچه میتوان به مثابه تنها «حُسن» فیلم بیان کرد، نه اجتماعی که فناورانه است. در این فیلم اغلب برای نخستین بار از فناوریهای حیرتآور سینما در فیلمبرداری و تدوین استفاده میشود و راه را برای فیلمهای بعدی باز میکند. از این نقطه نظر، شاید این فیلم، یکی از مهمترین آثار تاریخ سینمای جهان به حساب بیاید. در سال ۲۰۱۶ نیت پارکر فیلمی با همین عنوان زایش یک ملت ساخت که در واقع پاسخ تاریخی به فیلم گریفیث و دروغ پردازی گسترده آن درباره جنگ داخلی بود. دیدن دو فیلم از این لحاظ می تواند تغییرات اساسی جامعه آمریکا را در ذهنیت نسبت به مسئله نژادی را نشان دهد.
[۱] The Birth of a Nation (1915) , David Wark Griffith (۱۸۷۵ –۱۹۴۸)