زمانی که بحث از روش در علوم اجتماعی پیش می‌آید، بلافاصله یک طبقه‌بندی دوگانه مطرح می‌شود که این روش‌ها را به روش‌های کمی و روش‌های کیفی تقسیم می‌کنند و تا اندازه‌ای نیز به صورت از پیش تعیین شده روش‌های کمی را خاص جامعه‌شناسی و روش‌های کیفی را خاص انسان‌شناسی قلمداد می‌کنند. این امر که در ایران بسیار ریشه‌دار و رایج است، در کشورهای دیگر از جمله در مراکز اصلی تولید علوم اجتماعی نیز قابل مشاهده است چنانکه اگر فرانسه، امریکا یا بریتانیا را نیز در نظر بگیریم ظاهرا می‌بینیم که محور اصلی مناقشات میان انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان را مباحث روش‌شناسی تشکیل می‌دهد. با این همه شاید بتوان در تفکری عمیق‌تر تا اندازه‌ای از این دوگرایی فاصله گرفت و از ترکیبی از این دو گونه روش نام برد که بسیار بیشتر با روح بین رشته‌ای انسان‌شناسی انطباق دارد تا قرار دادن این رشته در یک قالب تقلیل‌دهنده و محدود کننده و الزام بخشیدن به آن برای تبعیت از روش‌های کیفی. نکته‌ای که باید ما را از این دوگرایی تا اندازه‌ای ساده‌انگارانه جدا کند، این است که بسیار گفته و شنیده‌ایم که طرفداران روش‌های کمی آنها را تنها روش‌های قابل اعتماد می‌دانند زیرا با ”عدد و رقم“ و ”واقعیت‌های قابل شمارش“ در آنها سروکار وجود دارد و برعکس روش‌های کیفی را تحقیر می‌کنند زیرا به باور آنها دامنه تفسیر پژوهشگر می‌تواند تا بی‌نهایت و تا حد بی‌معنی شدن نتایج پیش رود. و از سوی دیگر نیز گفته و شنیده‌ایم که طرفداران روش‌های کیفی، روش‌های کمی را به دلیل یکسان‌سازی تصنعی که از خلال عددی کردن موضوع به وجود می‌آورند فاقد اعتبار و به خصوص در همان زمینه‌ای که بیش از هر چیز دیگر ادعایش را دارند یعنی تعمیم پذیری انحرافی می‌دانند. و برعکس روش‌های کیفی را به دلیل ”عمیق “ و ”ژرفا‌نگر“ بودنشان تنها روش‌های قابل اعتماد می‌شمارند.
اما لازم است که در این صفحه تا اندازه‌ای از این دوگرایی و از دوگرایی‌های تقلیل‌دهنده ای از این دست پرهیز کنیم و برعکس به سوی واقعیتی برویم که فعالیت‌های بین رشته‌ای و تفکر بین‌رشته ای که خود رابطه ای تنگاتنگ با متکثر شدن فرهنگی جهان و افزایش ارتباطات در همه سطوح بدون توجه به اهمیت و ارزش مطلق هر سطح به وجود آمده، به صورتی ناگزیر خود را به ما تحمیل می‌کنند. در اکثر مطالعات جدی امروز هر دو گروه از روش‌ها سهم خود را دارند و هرگز به روش دیگر نگاهی تحقیر‌آمیز نمی‌اندازند، مگر آنجایی که یک روش به گونه‌ای مبالغه‌آمیز بر خود‌کفا و خود‌بسنده بودن خویش تاکید کرده و خواسته باشد از این راه روش های دیگر را تخطئه کند.
آخرین ویرایش ۲۹ خرداد ۱۴۰۱
