کلود لوی استروس

انسان شناس

۱۹۰۸-۲۰۰۹

بعد از ظهر روز سه شنبه ۳ نوامبر ۲۰۰۹ ( ۱۲ آبان ۱۳۸۸)، مرگ کلود لوی استروس، انسان شناس برجسته فرانسوی در سن ۱۰۱ سالگی در پاریس اعلام شد. لوی استروس که روز ۲۸ نوامبر ۱۹۰۸ در بلژیک زاده شده بود تاثیری بی نظیر بر کل اندیشه علوم انسانی و اجتماعی قرن بیستم بر جای گذاشت و آثار وی از «ساخار های بنیادین خویشاوندی» تا مجموعه «اسطوره شناسی ها» با گذار از شاهکار علمی – ادبی وی «گرمسیریان اندوهبار» و «اندیشه وحشی» تقریبا هیچ حوزه ای از اندیشه انسانی در طول پنجاه سال اخیر را بی تفاوت نگذاشته بود. زمانی که لوی استروس در سال های دهه ۱۹۳۰ پس از تحصیلات در رشته فلسفه برای ماموریتی اداری عازم آمریکا شد و سپس به دلیل شروع جنگ تا پایان آن در همان کشور باقی ماند، هیچ کس و پیش از همه خود وی تصور نمی کرد که وی انقلابی عظیم در علوم اجتماعی و به ویژه در انسان شناسی بر پا خواهد کرد. برای لوی استروس، مردم شناسی و حتی علوم اجتماعی رشته ای بیگانه و دوردست بود و به همین دلیل آن گاه که ناچار شد شروع به تدریس و پژوهش در این زمینه بکند، به شکلی باور نکردنی و با تلاشی فوق انسانی به آموزش خویش در این زمینه ها پرداخت. و تنها زمانی که در جنگل های آمازون با انسان هایی از «جوامع ابتدایی» روبرو شد بود که دریافت، پدیده «انسان» پر شور ترین و پر رمز و رازترین پدیده ای است که می تواند اندیشه او را برای تمامی عمر به خود مشغول دارد.

در همین سال ها در آمریکا و در گروه های مهاجر اروپایی بود که از ملاقات و دوستی لوی اسروس و رومن یاکوبسن، «ساختار گرایی» در حوزه انسان شناسی زاده شد و با دو جلد کتاب «انسان شناسی ساختاری » استروس از دهه ۱۹۵۰ به بعد، بر تمام عرصه های اندیشه فلسفی، اجتماعی و حتی سیاسی تاثیر گذاری کرد. اما اندیشه لوی استروس را نباید به ساختار گرایی و نظریات ساختاری شناخت جوامع انسانی محدود کرد. روش ساختاری بر عکس از همان ابتدا ضعف هایی را که عمدتا به تکیه بیش از اندازه آن بر «ذهنیت» باز می گشت را متوجه خود کرد. . شاید نیز به همین دلیل بود که پس از لوی استروس کمتر انسان شناسی رسما حاضر شد برچسب «ساختارگرا» را بپذیرد و از این لحاظ فرانسواز هریتیه ، شاگرد و جانشین لوی استروس در آزمایشگاه انسان شناسی اجتماعی در میان شاگردان بی شمار استروس بیشتر یک استثنا به شمار می آید تا یک قاعده.
در حقیقت آنچه اندیشه لوی استروس را چنین سرشار و پر شور و تاثیر گذار می کرد، بیش و پیش از هر چیز نگاه تازه ای بود که وی بر پدیده های انسانی می انداخت؛ ارزش جدیدی که وی به ساختارهای اسطوره ای و به ظاهر خیالین و سطحی می داد. اگر فروید توانست ارزش رویا و ناخود آگاه انسانی را در قالب روانکاوی بر همکان آشکار کند و به این ترتیب برای همیشه علوم شناختی ، روان شناختی و روان پزشکی را زیر و رو کند، استروس نیز تحولی مشابه را در علوم اجتماعی با بیرون کشیدن اسطوره ها از لا به لای متون کهنه تاریخی و بازتفسیر آنها در پرتو دانش و فرهنگ عظیم خود انجام داد. از این رو اسطوره شناسی های لوی استروس پیش از آنکه در حوزه ساختار گرایی اهمیت داشته باشند در تاکید سرسختانه ای که لوی استرئوس بر وجود «انسان» به مثابه موجودی واحد در همه فرهنگ ها و همه جوامع انسانی می کرد؛ اهمیت داشتند.
هر چند لوی استروس اعتقاد داشت که کار وی ریشه در قرن نوزدهم دارد و با پایان یافتن مطالعات او، برای همیشه پرونده انسان شناسی قرن نوزدهمی بسته می شود، اما واقعیت در آن است که همان طور که فیلیپ دسکولا، مدیر کنونی آزمایشگاه انسان شناسی اجتماعی کلژ دو فرانس و جانشین فرانسواز هریتیه در این سمت، می گوید هنگامی که در دهه ۱۹۵۰ لوی استروس این آزمایشگاه را بنیان گذاشت با نام «انسان شناسی اجتماعی» که بر آن می گذاشت، فاصله گرفتن و پشت سر گذاشتن پروژه مردم شناسی را رقم زد. هم از این رو امروز در همه جا از وی با عنوان «پدر انسان شناسی مدرن» نام برده می شود. در حقیقت «انسان شناسی» در زبان لوی استروس نقطه پایانی بود بر مفهوم و معنای «مردم شناسی» که سنتی استعماری و اروپا محور به شمار می آمد. زمانی که لوی استروس از «انسان» نام می برد، موجودی را در ذهن داشت که در تداوم شگفت انگیز از دور افتاده ترین قبایل آمازون تا فراز برج های نیویورک در گروه بزگی از ساختارهای ذهنی و تداوم های تاریخی ، تداوم دارد؛ موجودی که ساختارهای خویشاوندی اش، اصرارش بر دیدن در جهان در تقابل های دوتایی یا در مثلث های معنایی، گسترش بر اساس نظام های ازدواج در حلقه های آزاد و ممنوعیت یافته و تاریخ حساسیت های تلطیف یافته اش در هنرها، از او موجودی یگانه می ساخته است که هر چند باز هم به گفته او «جهان بدن این موجود آغاز شده و احتمالا بدون او پایان خواهد گرفت» اما دقیقا همین امر است به باور استروس نیازمند معنا یافتن موجودیت انسانی از خلال تعریف پروژه انسان شناختی است.
امروز جهان، یکی از نادرترین اشکال بروز روح خویش را از دست داد. لوی استروس زمانی که از وی درباره تاثیر عظیم آثارش سئوال می کردند، با فروتنی واقعی و غیر تصنعی ای می گفت که او جز «حامل» ی برای بروز و به بیان در آمدن اندیشه ها و جریان هایی تاریخی نبوده است و به هیچ رو خود را حتی صاحب آن اندیشه ها نمی داند، اما واقعیت و معجزه موجود انسانی نیز شاید در همین امر باشد که می تواند همانگونه که خبیث ترین و بی رحم ترین و فاسد ترین اشکال را به خود می گیرد، تبلور هایی چنین اندیشمندانه را نیز از خود بروز دهد که تا قرن ها و شاید تا ابدیت، در ذهن ما انسان شناسان این نسل و تمامی نسل های آتی و ذهن تمام اندیشمندانی که به هر شکلی از میراث تفکر قرن بیستم بهره می برند، به حیات خود ادامه دهند.

لوی استروس در انسان شناسی و فرهنگ

تحلیل ساختاری اسطوره(۱)
http://www.anthropology.ir/node/4311
تحلیل ساختاری اسطوره(۲)
http://www.anthropology.ir/node/4334
از اسطوره استروس تا رمان لوکاچ
http://www.anthropology.ir/node/2896
ترجمه کتاب انسان شناسی ساختاری لوی استروس
http://www.anthropology.ir/node/2794
استروس و نظام خویشاوندی
http://www.anthropology.ir/node/148
گزارش مراسم بزرگداشت صدمین سالگرد تولد استروس در فرهنگستان هنر
http://www.anthropology.ir/node/2954
ساختار گرایی اسطوره و موسیقی
http://www.anthropology.ir/node/2588
سهم لوی استروس در علوم اجتماعی
http://www.anthropology.ir/node/1029
یک واژه نامه صمیمی (۱)
http://www.anthropology.ir/node/443
یک واژه نامه صمیمی (۲)
http://www.anthropology.ir/node/444
یک واژه نامه صمیمی(۳)
http://www.anthropology.ir/node/436
مختصری درباره ساختارگرایی و اسطوره شناسی ساختاری
http://www.anthropology.ir/node/3384
کلود لوی استروس: یک قرن انسان شناسی
http://www.anthropology.ir/node/2922
کلود لوی استروس و نظام خویشاوندی (۱)
http://www.anthropology.ir/node/148
کلود لوی استروس و نظام خویشاوندی (۲)
http://www.anthropology.ir/node/149
استروس: علم، تاریخ و موسیقی
http://www.anthropology.ir/node/4317

مقدمه استروس بر مجموعه مفالات موس(۱)
http://www.anthropology.ir/node/999
مقدمه استروس بر مجموعه مفالات موس(۲)
http://www.anthropology.ir/node/1003
مقدمه لوی استروس بر مجموعه مقالات موس (۳)
http://www.anthropology.ir/node/1010
مقدمه لوی استروس بر مجموعه مقالات موس (۴)
http://www.anthropology.ir/node/1022
مقدمه لوی استروس بر مجموعه اثار موس (۵)
http://www.anthropology.ir/node/1033

جادوگران و روانکاوی
http://www.anthropology.ir/node/3507
دو سخنرانی درباره رویکردهای اسطوره ای و تاریهخی استروس
http://www.anthropology.ir/node/2900
کلود لوی استروس : وارث فکری مارسل موس؟
http://www.anthropology.ir/node/2851

چند خبر پس از درگذشت لوی استروس در اینترنت

واکنش هایی درباره مرگ لوی استروس(فرانسوی)
http://tempsreel.nouvelobs.com/actualites/culture/20091103.OBS6742/les_reactions_a_la_mort_de_claude_levistrauss.html
چند نقل قول مهم از لوی استروس (فرانسوی)
http://tempsreel.nouvelobs.com/actualites/culture/20081128.OBS3069/quelques_grandes_citations_de_claude_levistrauss.html
گزارشی درباره درگذشت استروس در لوپون (فرانسوی)
http://www.lepoint.fr/culture/2009-11-03/disparition-la-mort-de-claude-levi-strauss/249/0/391432
خبر در گدشت لوی استروس در نیویورک تایمز (انگلیسی)

زندگینامه استروس در انسرز دات کام (انگلیسی)
http://www.answers.com/topic/claude-l-vi-strauss
خبر درگذشت استروس در بلومبرگ (انگلیسی)
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601088&sid=aY43vBHLDM6I
خبر درگذشت اسیتروس در ای بی سی نیوز(انگلیسی)
http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory?id=8984764
خبر درگذشت استروس در گاردین (انگلیسی)
http://www.guardian.co.uk/science/2009/nov/03/claude-levi-strauss-dies
مصاحبه ای با فرانسواز هریتیه درباره ساختارگرایی (فرانسوی)
http://www.scienceshumaines.com/pourquoi-je-suis-structuraliste_fr_22954.html
استروس در ویکیپدیا (انگلیسی)
http://en.wikipedia.org/wiki/Claude_L%C3%A9vi-Strauss