کلود ریویر/ برگردان ناصر فکوهی
اگرنسل‌کشی (génocide) را به معنی از میان بردن خشونت‌آمیز یک مردم (peuple) یا قوم به وسیله گروهی قدرتمند و متخاصم با آن بدانیم، قوم‌کشی (ethnocide) را باید نابودی تعمدی فرهنگ یک قوم به وسیله گروه‌های حاکمی دانست که به این وسیله در پی تحمیل فرهنگ‌پذیری و یکسان‌سازی ارزش های خود تحت عنوان مدرنیته یا پیشرفت هستند.
نسل‌کشی و قوم‌کشی هر دو به اراده‌ای نظام‌مند برای از بین بردن مردمان یا شیوه‌های زندگی گروه‌های مردمی اطلاق می‌شود. انگیزه‌های این امر می‌توانند ایدئولوژی سیاسی، یا اهداف اقتصادی باشد. محیط‌کشی (géocide) را نیز می‌توان به معنی‌ای که در تجربه تاریخی جنگ ویتنام شاهد بوده‌ایم، تخریب زمین و محیط‌زیست دانست، همانگونه که آمریکایی‌ها با بمب‌های خود عملا زندگی به محیطی بزرگ را غیر‌ممکن کردند و این را یک ابزار برای پیروزی می‌دانستند.
به همین ترتیب روبر ژولن (Robert Jaulin) به افشای اراده تعمدی در از بین بردن هویت قومی سرخپوستان اشاره می‌کند و ژرژ کوندومیناس (Georges Condominas) در خاندان مینگ در چین قرن پانزدهم که سیاستی قوم‌کشانه برای پیش بردن فتح یوننان (Yunnan) و ویتنام می‌بیند. همچنین می‌توان به عملیات فرهنگ‌زدایی بلغارها علیه ترک زبان‌ها، شوروی‌ها علیه سیبریایی‌های شمن‌گرا، نیز اشاره کرد که همواره گویای نفی فرهنگ دیگری به مثابه فرهنگی پست‌تر بوده است. یک ساختار دولتی بسیار متمرکز به سختی می‌پذیرد که افراد تابعش یا مهاجران، شخصیت فرهنگی دیگری به جز فرهنگ رسمی را حفظ کنند و بیشتر به دنبال آن است که ایدئولوژی خود و شیوه‌های زندگی خود را به آن‌ها تحمیل کند. قوم‌کشی می‌تواند به نسل‌کشی نیز بیانجامد چنانکه در آمازون برای تصاحب زمین‌های سرخپوستان چنین شد. در تسامانی (Tsamanie) آخرین فرد بومی در اواخر قرن نوزده کشته شد. قوم‌محوری حاکمان گاه می‌تواند افراد زیر سلطه را به جایی بکشاند که دست به خشونت بزنند و همین بهانه‌ای برای قوم‌کشی آن‌ها شود(مثال کردهای خاور‌میانه).
کلود ریویر(Claude Rivière): استاد ممتاز انسان‌شناسی در دانشگاه پاریس پنج
منبع:
- Ferréol, G., Jucquois, G., 2003, Dictionnaire de l’altérite et des relations interculturelles, Paris, Armand Colin.
کتابنامه:
- Clastres, P., 1974, La Société contre l’Etat, Paris, Minuit.
- Condominas, G., 1965, L’Exotique est quotidien, Paris, Plon.
- Jaulin, R., 1970, La Paix blanche :introduction à l’ethnicité, Paris, Seuil.
